Harenna woud
De meeste mensen associëren een nevelwoud waarschijnlijk niet onmiddellijk met Ethiopië. Maar daar was het toch echt: de aanblik van een schijnbaar eindeloze jungle bladerdek met flarden van exotische vogelgeluiden die er boven zweefden. Grote ongrijpbare roofdieren zouden hier wonen, net als tal van nieuwe soorten die nog wachten om ontdekt te worden. Welkom in het Harenna woud!
Mijn belangrijkste reden om het Bale Mountains National Park te bezoeken was om te proberen de meest bedreigde carnivoor van Afrika te fotograferen: de Ethiopische wolf (Canis simensis). Wat lukte! Deze prachtige roofdieren zijn gespecialiseerd in het jagen op Afroalpine knaagdieren, wat betekent dat ze voornamelijk voorkomen in de hoogvlakten van de Web Valley en het Sanetti-plateau. Maar het Bale Mountains NP heeft veel meer te bieden. Het Sanetti-plateau daalt al snel van 4.000 m hoogte naar 2.000 m over een afstand van slechts 8 km naar het mysterieuze Harenna woud. Bale Mountains NP ligt ongeveer 280 km ten zuiden van de hoofdstad Addis Ababa.
Een onbekend juweeltje
Ik heb van tevoren geprobeerd meer over het Harenna woud te lezen, maar informatie en vooral foto’s zijn vrij beperkt, omdat de meeste bronnen over het park zich concentreren op de Ethiopische wolven. Als gevolg hiervan had ik slechts een vaag idee van wat ik kon verwachten. Dat, in combinatie met het sterke contrast tussen het kale landschap van het Sanetti-plateau en de weelderige Afromontane-vegetatie, maakte de twee dagen die ik in Harenna doorbracht tot een absoluut hoogtepunt van mijn reis. Het ene moment sta je op het dak van Afrika met haar buitengewone landschap en het andere moment word je ondergedompeld in een tropisch bos. Een sensatie die moeilijk onder woorden te brengen is.
Dit Afromontane-bos beslaat het grootste oppervlak van het zuidelijke deel van het park. Met enkele duizenden vierkante kilometers is het het grootste nevelwoud en het op één na grootste bos van het land. Als je de enige weg op het Sanetti-plateau langs de helling van Harenna naar beneden volgt, passeer je verschillende afzonderlijke vegetatiezones. Vanaf de Afroalpine weiden passeer je een sprookjesachtige heide-gordel (zowel heide als bos). Nog lager bereik je de bovenste niveaus van het Harenna woud, een nat nevelwoud met een grote bamboegordel, terwijl de lagere niveaus droger bergbos zijn. Het kleine stadje Rira ligt net daaronder, waar de heidegordel eindigt en de Harenna begint. Vanaf daar kun je ongeveer 43 km door Harenna rijden op de enkele rode grindweg in de richting van Dola Mena.
Wilde dieren zijn hier vaak ongrijpbaarder, maar we hebben genoten van een aantal goede waarnemingen van verschillende soorten zoogdieren en vogels. Alleen al de mogelijkheid om plotseling een dier te zien, maakt veel deel uit van de aantrekkingskracht hier. Omdat het bos zo dicht is, ben je voornamelijk afhankelijk van de enkele weg voor het bekijken van dieren in het wild, met slechts twee wandelpaden. De accommodatiemogelijkheden zijn beperkt. Je kunt waarschijnlijk iets vinden in Rira, maar we kampeerden gewoon bij het station van de rangers (40 Birr p / n). Er is ook Bale Mountain Lodge, een boetiek high-end lodge, waar we zijn gestopt voor een kopje koffie en een praatje. Je kan ook Manyate bezoeken, een klein dorp 35 km ten zuiden van Rira, waar de ondernemende lokale bevolking zowel koffieceremonies (met koffie uit het bos) en smakelijke wilde honing aanbieden.
Biodiversiteit
De diversiteit van het Harenna woud is adembenemend. Je kunt enorme vijgenbomen zien waar oostelijke colobus (Colobus guereza) en witwangtoerako (Tauraco leucotis) rond de met epifyten bedekte takken schieten en waar zilveroorneushoornvogel (Bycanistes brevis) overvliegen. Een veelvoud aan vogels zoals koekoek, wielewaal, hop, tapuit en wever creëren een levend klankkleed, terwijl enorme houtbijen met hoge snelheid voorbij vliegen.
Er zijn ook grote carnivoren aanwezig zoals leeuwen, luipaarden en hyena’s. Groepen Afrikaanse wilde honden zijn in het verleden waargenomen, maar zijn hier waarschijnlijk uitgestorven. Big game is echter erg ongrijpbaar. Toen ik er was, was er al wekenlang een filmploeg ter plaatse, met cameravallen, zonder zelfs maar een enkele staart te zien. Ondanks onze eigen inspanningen hebben we alleen hyena-tracks gevonden. Ondanks het gebrek aan waarnemingen is wandelen door potentieel leeuwgebied een echte traktatie. Waarschijnlijk niet voor de lokale bevolking… Op een avond besloten we om een game drive te gaan doen. Halverwege de weg in pikzwarte omstandigheden en vele kilometers verwijderd van Rira kwamen we twee jonge jongens tegen, alleen bewapend met stokken, die onderweg naar hun huis waren ergens in het bos. Ahmed – onze gids – dacht plotseling dat hij iets groots voor ze zag oversteken, maar we konden niets vinden met onze lichten. Maar de herinnering aan die kinderen die ‘s nachts door die jungle lopen, zal zeker bij me blijven. De volgende ochtend hoorden we dat diezelfde avond twee koeien waren gedood door leeuwen.
We hadden het geluk om de endemische balemeerkat (Chlorocebus djamdjamensis) te zien. Andere waarnemingen van dieren in het wild waren hyrax, civet, enkele niet-geïdentificeerde marterachtigen, groene bavianen, wrattenzwijnen, Meneliks bushbuck en kikkers. Ik zou graag op een dag terugkomen om meer tijd door te brengen met het verkennen en zoeken naar reuzenboszwijn, boszwijnen en de legendarische Bale tweekhoornige kameleon (Trioceros balebicornutus).
Conflict tussen mens en natuur?
Mensen oogsten waarschijnlijk al eeuwen de rijkdommen van het Harenna woud. Ethiopië zou de geboorteplaats zijn van wilde koffie en het bos heeft populaties van in het wild groeiende boskoffie (Coffea arabica), met mensen die de bessen met de hand oogsten. In Harenna wordt al minstens acht generaties lang bijenteelt beoefend. Overal waar we keken, zagen we bamboe bijenkorven hoog in de bomen.
Hoewel die praktijken mij redelijk duurzaam lijken (en de resultaten smaken geweldig!), merkte ik ook veel veehouders op met hun vee. Blijkbaar neemt hun aantal, maar ook het aantal permanente huizen in het Harenna woud langzaam toe, mede als gevolg van de agrarische uitbreiding naar de vlaktes rond de bergen. Ondanks de status als Nationaal Park zijn zowel degradatie als verlies van leefgebied hier een reële bedreiging, net als bij de Ethiopische wolven. Dus bezoek het terwijl je kunt en steun het park en zijn mensen daarbij!
